51.000 yıl önce, kuzey Almanya'daki bir mağarada, birinin garip sembollerle bir geyik kemiği yonttuğu bulundu. Homo Sapiens yaklaşık 45.000 yıl öncesine kadar Kuzey Avrupa'ya ulaşamayacağından, bunu yapan doğrudan atalarımızdan biri değildi: bu geyik kemiğini süsleyen bir Neandertaldi (Homo Neanderthalensis). Nature Ecology & Evolution dergisinde bu hafta yayınlanan keşif, Neandertal türünün sembolik sanat yaratma yeteneğine sahip olduğu teorisine yeni kanıtlar ekliyor.
Madrid Complutense Üniversitesi'nde araştırmacı olan Antonio Rodriguez, SINC Ajansı'na "Bu, Neandertallerin çevrelerindeki nesneleri yemek, barınak aramak veya taş oyma gibi en temel ve sıradan amaçlar dışında değiştirdiğinin bir başka kanıtı." dedi. Ancak keşifler, az olması ve benzersizliği nedeniyle hala tartışmalı. Başka bir deyişle, Neandertaller hala daha az gelişmiş olarak kabul ediliyor.
Araştırmacılar, özenle hazırlanmış dev bir geyiğin (Megaloceros giganteus) falanksını (parmak kemiğini) buldular. Tarih öncesi Neandertal sanatçı, kemiği kazımış ve muhtemelen kaynatmış, ardından sembollerle oyumuş, üst üste dizimiş ve bunları farklı tekniklerle yapmış. Çalışmaları, bugün Berlin'in güneybatısında bulunan Tek Boynuzlu At Mağarası olarak bilinen Einhornhöhle'de gelecek nesillere bırakıldı.
Sonuç olarak, Londra'daki Doğa Tarihi Müzesi'nde araştırmacı olan Silvia Bello, araştırmaya eşlik eden bir makalede, "Bugüne kadar bilinen Neandertallerin yarattığı en karmaşık sanatsal ifadelerden biri” olduğunu yazıyor. Rodriguez, kendi adına, kemiğin tüm fosil kayıtlarında "benzersiz" olduğuna dikkat çekiyor.
Birkaç Alman üniversitesinden çalışmanın yazarları, dev bir geyiğin falankslarının seçiminin tesadüfi olmadığını öne sürüyorlar: bu memeliler çok büyüktü, boynuzları etkileyiciydi ve onları bulmak zordu. Bütün bunlar Bello'ya göre "sembolik anlamı olan özel bir hayvanın seçilmesini öneriyor".
Alman araştırmacıları makalelerinde şöyle yazıyorlar: "Oyulmuş kemik, bireysel çizgileri tutarlı bir tasarım haline getirmek için bir ön koşul olan kavramsal hayal gücünün Neandertallerde mevcut olduğunu gösteriyor. Bu nedenle, Neandertallerin Homo Sapiens Orta Avrupa'ya gelmeden önce sembolik anlamın farkında olmaları ve sembolik ifadeler yaratabilmeleri çok muhtemeldir."
Rodríguez, "Farklı desteklerdeki gravürlerin görünümü Neandertal dünyasında tekrarlanıyor. Neandertaller duvarlara, kemiklere ve taşlara soyut işaret örnekleri yerleştiriyorlar. Bunun ne anlama geldiği hakkında hiçbir fikrimiz yok, ancak bu prefigüratif sanat yaklaşık 300.000 yıl önce ortaya çıktı ve yaklaşık 70.000 yıl önce oldukça yaygınlaştı." diye ekliyor. Araştırmacılar, bunun karmaşık bir sembolik dünyanın ortaya çıktığını açıklayan "başlangıç" olup olmadığını merak ediyorlar.
Neandertal zihnine benzersiz bir pencere
Oyulmuş kemiğin benzersiz olması da bir gizemdir. Rodríguez, "Kartal pençeleri [oyulmuş] çok özel bir alanda on sitede (yerde) yaklaşık 24 tane bulduk, bu yüzden sembolik kullanımlarını öneriyoruz: bir anlamı olabilir, taşıyıcı hakkında bir mesaj ileten sözel olmayan iletişim birimleriydi." diyor.
Rodriguez, "Semboller keyfilikleri ve gelenekleri tarafından belirlenir. Ayrıca, tekrarlandıkları ve kullanıldıkları bir bağlamda çalışırlar. Başka bir deyişle, mantıksal bir anlamları yoktur. Dev geyik falanksları da sembolik bir nesneyse, neden daha fazlasını bulamıyoruz? Bu, şimdilik cevapsız kalan bir sorudur." diye açıklıyor.
 |
| Kazınmış geyik kemiği kuzeybatıdaki ayı kemikleri arasında bulunmuştur. |
Neandertallere öğretenlerin atalarımız olduğu ihtimali de havada kalıyor. Genleri paylaştığımız gibi, kültür ve bilgiyi paylaşabilirdik. Bello, bunun keşiften bir zerre değer eksiltmediğine inanıyor: "Öğrenme, yeniliği kendi kültürüne entegre etme ve yeni teknolojilere ve soyut kavramlara uyum sağlama yeteneği, bir karmaşıklık unsuru olarak kabul edilmelidir." dedi.
Rodriguez, bulguların sıklığını karşılaştırırken dikkatli olmamız gerektiğine inanıyor. "Homo Sapiens'in sembolik dünyasına maddesellik hakimdir: Gündelik nesnelerde ruh soluyoruz. Belki de Neandertallerin sembolik dünyasına maddi olmayan kültür hakimdi: şarkılar, alkışlar, hikayeler ve masallar. Bizimki kadar zengin ama arkeolojik kayıt bırakmamış olması mümkündür." dedi.
Bello'nun metninde de göz ardı ettiği bir olasılık: "Einhornhöhle'nin oyulmuş kemiği, Neandertal davranışını modern Homo Sapiens'inkine daha da yaklaştırıyor."